Bülent Tanör: Örnek bir aydın / akademisyen 

Burhan Şenatalar

Bülent’le biçimsel olarak nerede nasıl tanıştığımızı anımsamıyorum. O’nunla ilgili olarak gözümde canlanan en eski sahne 1969 ya da 1970’e ait. Yücel’le (Sayman) birlikte imzaya açılmış bir bildiriyi İktisat Fakültesi asis­tanlarına getirdiklerini, Bülent’in hızlı ve heyecanlı konuşmasını anımsıyorum.
12 Mart 1971’den sonra üniversiteden bir süre uzaklaşmak zorunda kaldı. Dönüşünden sonra, 1970’lerin ikinci yarısında Hukuk ve İktisat fakülte­lerinin bulunduğu ünlü Merkez Bina’da asistanlık yapıyor olmamız bizi bazen öğle yemeklerinde, bazen tenis sahasında yapılan asistanlar arası bir futbol maçında, bazen de bir bildirinin hazırlanmasında ya da imza için dolaştırılma­sında buluşturuyordu. Üniversite dışında da zaman zaman TÜMAS’ta beraber oluyorduk. Bu dönemde üniversitenin ve üniversite bileşenlerinin bugünle kar­şılaştırılamayacak ölçüde politize olduğunu belirteyim. Toplumsal sorunlarla aktif olarak ilgilenen ve politik yelpazenin solunda yer alan asistanlar Türkiye çapında TÜMAS’ta (Tüm Üniversite, Akademi, Yüksekokul Asistanları Bir­liği) içinde örgütlenmişti.
12 Eylül’ün Bülent’i görmemesi ya da görmezden gelmesi düşünülemezdi. 1402 sayılı yasaya dayanılarak uzaklaştırılanlar arasında O da unutulmadı ve üniversiteye ancak 1980’lerin sonunda döndü. Bu dönemde artık 1960’ların ve 1970’lerin asistanları doçent ya da profesör olduğundan İstan­bul’daki akademisyen örgütlenmesi bu kez kurulan Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği’nde gerçekleşti. 1990’larda derneğin düzenlediği hemen her etkinlikte Bülent de vardı, siyasi görüşlerimiz ve yorumlarımız 1970’lere oranla daha yakınlaşmıştı. Bülent’i daha yakından tanımam, sevgimin ve saygımın derin­leşmesi bu dönemdedir. Ardından hastalık yılları, hastaneye girip çıkmalar, ünlü TÜSİAD raporuyla ilgili olarak hukuk ve insanlık dışı saldırıyla karşı­laşma, herşeye rağmen dik duruş... Bu dönemde Bülent zamanının büyük bö­lümünü evde geçirdiğinden yüzyüze görüşmelerimiz seyrekleşti, daha çok tele­fonla görüşür olduk. Bu görüşmelerin konuları arasında güncel politik geliş­meler ile üniversite sorunları yanında futbol da önemli bir yer tutuyordu. O’nun Galatasaraylı, benim de Fenerbahçeli olmam birçok espriye kaynak oluşturu­yordu. Bu konudaki yarı şaka, yarı ciddi konuşmalarımızda Bülent’in hep dik­katimi çeken bir yönü de oyuncuların ve hakemlerin performanslarına ve dav­ranışlarına son derece adil bakışıydı. 1970’lerde TÜMAS’ın, 1990’larda Üni­versite Öğretim Üyelerinin düzenlediği pikniklerin ayrılmaz parçası olan pe­naltı yarışmalarının iddialı bir ismi idi.
Bülent’i son görüşüm  çok net gözümün önünde. Artık günlerinin sayılı olduğu biliniyordu. Çapa Nöroloji’de yatıyordu. Çapa’da kaldığı odaya beni Gencay götürdü ve pek de kendinde gözükmeyen Bülent’e “Bak Bülent, Bur­han geldi, bir gülümse” dedi. Beklemediğim bir biçimde gerçekten gülümsedi. Konuşamıyordu, gözlerini dahi açamıyordu. Beş dakika kadar ayakta sessizce onu izledik. Ayrılırken ben “Bülent, şimdilik gidiyorum. Tekrar gelirim. Gö­rüşmek üzere” dedim, bu kez daha da beklemediğim biçimde güle güle anla­mında sağ kolunu bir miktar kaldırdı. Bunun son görüşme olduğu belliydi. İki gün sonra yoğun bakıma kaldırıldı. Birkaç gün sonra da bir sabah gelen bir telefon acı haberi bildirdi. Beklemesine bekliyorduk, ama o ana kadar da ya­kınlaşan kaybımızın büyüklüğünü tam algılayamamıştık. Birçoğumuz için “Bülent’in yeri dolmaz” ifadesi bile eksik kalıyor. Bülent’in kaybı sadece arka­daşları ve sevenleri için değil, Türkiye için de çok önemli. En genel anlamda bir hukukçu olarak, özelde bir anayasa hukukçusu olarak, medeni cesaret sa­hibi, tutarlı bir demokrat aydın olarak, işini seven,iyi yapan, üretken bir araş­tırmacı ve çok güzel ders anlatan ve öğrencileriyle içtenlikle ilgilenen ve çok iyi iletişim kuran bir hoca olarak gerçekten çok önemli bir kayıp.
Bülent’in çok önemsediğim ve saygı duyduğum özelliklerinden birkaçı kolaylıkla akla geliyor. Yıllar içinde toplumsal sorunlara, adalete, özgürlüğe yönelik heyecanı aşınmamış, ancak daha olgun ve geniş bir bakış açısına ka­vuşmuştu. Güçlü bir mantığı, sağlam bir adalet ve hukuk anlayışı vardı. Cum­huriyet ve demokrasi kavramlarını en gerçekçi, en tutarlı biçimde buluşturan, bütünleştiren az sayıda kişiden biriydi. En geniş ve ileriye dönük bir yorumla Atatürkçü idi, gardrop-müsamere Atatürkçülüğünün cesur ve kararlı bir eleşti­ricisi idi. Cumhuriyetin demokrasi yönünde geliştirilmesi konusunda berrak ve tutarlı bir tutumu vardı. Ünlü “andaç” olayını protesto eden aydın bildirisini O kaleme almıştı. Sivilleşme, demokratikleşme, AB’ye tam üyelik gibi konularda sloganlardan uzak, sağlam yaklaşımları vardı.
TÜSİAD için hazırladığı demokratikleşme raporu bu açıdan özel bir önem taşır. Yıllarca hizmet ettiği kurumun en üst yöneticisinin o raporu bahane ederek Bülent’le nasıl uğraştığı herkesçe biliniyor. Bu konuda hukuk ve de­mokrasi açısından zorunlu bir görev olan dayanışmayı gösterenlerle gösterme­yenler arasındaki ayrışmaya da burada değinmekte yarar var. Doğal olarak en başta Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği baştan sona kadar Bülent’in yanın­daydı. Baroların gösterdiği dayanışma da çok etkileyici idi. Barolar Birliği’nin çok önemli bulduğum kamuoyu duyurusunu buraya almakta yarar görüyorum.
“22.09.2001 günü Ankara’da toplanan Baro Başkanları ve Türkiye Ba­rolar Birliği Yönetim Kurulu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Anayasa Kürsüsü Öğretim Üyelerinden Prof. Dr. Bülent TANÖR hakkında Üniversite Yönetimi tarafından uygulanmak istenen hukuksuzluğu kınamaktadırlar.
Prof. Dr. Bülent TANÖR hukukçu kimliği ve bilim insanı olarak Ülke­mizin yetiştirdiği değerlerdendir. Binlerce hukukçunun yetişmesinde, hukukun üstünlüğü ve insan hakları mücadelesinde önder bir düşün adamıdır.
Hukuka ve yasal düzenlemeye aykırı biçimde Üniversiteden kopartılmak istenilmesinde başını dik tutmasının, hukuk adına temel hak ve özgürlükler adına verdiği mücadelenin yatmakta olduğunu düşünmekteyiz.
İstanbul Üniversitesi’nin Yönetimini ve Rektörünü bu hatalı karar nede­niyle kınıyor, YÖK Yüksek Disiplin Kurulunun hukukun ve yasanın gereğini yerine getirerek, eserleri başucu kitabı olmuş bilim insanı Prof. Dr. Bülent TANÖR hakkındaki haksız ve dayanaksız uygulamanın yolunu tıkamasını bekliyoruz.”
Soruna en isabetli tanıyı koyan bu metin insana “Türkiye’de Barolar Birliği var” dedirtiyor. Gönül dilerdi ki, aynı kıvançla “Türkiye’de Üniversite var” diyebilelim. Ne acı ki, akademik camianın çoğunluğu üç maymunu oy­nadı, kimileri onunla da yetinmeyip daha ileri gitti.
Bülent’e TÜSİAD raporu ile ilgili olarak yapılanlar karşısında kimlerin nasıl tutum aldığı ilerde daha ayrıntılı olarak yazılacaktır. Ancak bu kısa yazıda değinmeyi gerekli gördüğüm üç nokta daha var. Birincisi, TÜSİAD’ın ilkeli bir tutumu ısrarla korumuş olmasıdır. Bülent’le uğraşan kişi bizzat kalkıp TÜSİAD yönetim kuruluna gidip kendince uyanık bir formül önerdi: TÜSİAD üniversi­tenin döner sermayesine sembolik sayılacak bir tutar yatıracaktı. Hesaba göre böylece “doğru prosedür” uygulanmış olacak, bu arada dolaylı olarak Bülent’in hatalı davranmış olduğu ortaya konacaktı. Fazlasıyla basit bu numarayı TÜSİAD yöneticileri yutmadılar ve öneri sahibini tersleyip elleri boş geri gön­derdiler. Aynı günlerde Bülent’le aynı liseden mezun, oldukça tanınmış bir profesör kendince arabuluculuk rolüne soyundu, ancak bu arabuluculuğun da gerçek anlamı Bülent’in geri adım atmasını sağlamak ve esas sorumluyu ra­hatlatmaktı. Doğal olarak Bülent bu taktiği en baştan fark etti, tepkisini olabile­cek en kibar biçimde ortaya koydu.
Barolar Birliği ve TÜSİAD hukuktan, adaletten yana tavır alırken aka­demik dünyada bu duyarlılıktan uzak örnekler umutsuzluk yaratacak ölçüde çoktu. Önce İstanbul Üniversitesi’nde konuyu sözde inceleyen komisyonun üyeleri kendilerine ısmarlanan doğrultuda bir rapor yazmaktan rahatsız olma­dılar. O güne kadar TÜSİAD’a rapor yazmış yüzden fazla akademisyenin hiç­birine uygulanmamış, uygulanması gündeme gelmemiş bir yöntemin doğru olduğunu ileri sürecek kadar ilkesiz davrandılar. O dönemde YÖK’e egemen olan kadro bu suçlamanın ve soruşturmanın temelsiz ve geçersiz olduğunu bildiğinden, ayrıca kamuoyu tepkisinden çekindiği için Bülent’e ceza vermeye cesaret edemedi ve konuyu zamanaşımına sokmak amacıyla Üniversitelerarası Kurul’a havale etti. İstanbul Üniversitesi’nin “Üniversite Öğretim Mesleğinden Çıkarma Cezası” teklifinin dayanaksızlığını ve geçersizliğini görmemek ola­naksızdı. Yüksek Disiplin Kurulu’nun“...konunun Üniversitelerarası Kurul Başkanlığının ilgili komisyonlarınca incelenmesi” kararıyla konu buzdolabına kaldırıldı. Bu inceleme aylarca bitmedi. Öte yandan konuyu Üniversitelerarası Kurul’a götürüp orada bir yönetmelik değişikliği yaparak bu tür metinlerin bedelinin döner sermayeye yatırılmasını hükme bağladılar. Ne var ki, daha sonra Danıştay bu maddeyi iptal etti. Etmesi de doğaldı, çünkü bu tür çalışma­ların karşılığı tipik bir telif geliriydi.
Tüm bunlar olurken Bülent hastalığına karşın cesaretini, direncini ve ki­barlığını korudu. Çoğu zaman olayların komik yönlerini de görmeye ve gül­meye devam etti. Hepimize örnek oldu. Türkiye’de hukuk yazınının ve öğreti­minin gelişmesine büyük katkılar yapabileceği bir yaşta aramızdan ayrılması gerçekten doldurulamayacak bir boşluk bıraktı. Yaptıkları ve yazdıkları onurlu ve üretken bir yaşamın kanıtlarını oluşturuyor. Özellikle hukuk öğrenimi gören genç kuşakların O’nun yaşamından ve yapıtlarından alacağı çok dersler var